Lịch sử phát triển ngành công nghiệp đồng hồ ở Nga. Phần 3: Từ ngưỡng của cuộc cách mạng đến sự sụp đổ của Liên Xô.

Trước thềm cách mạng

Phần thứ hai của bài viết "Lịch sử ngành công nghiệp đồng hồ ở Nga" đã kết thúc bằng một đề cập ngắn gọn về thương hiệu Pavel Bure, công ty đã bắt đầu sản xuất đồng hồ từ năm 1815. Tất nhiên, đồng hồ từ các nhà sản xuất khác cũng rất phổ biến vào thời điểm đó, nhưng các sản phẩm của Bure đã vượt lên trên chất cả về chất lượng và độ hoàn thiện.

Đồng hồ bỏ túi của Pavel bure. Nguồn: Alltime.ru

Nhà chế tác đồng hồ Bure được thành lập bởi Karl Bure, người đã đến St. Petersburg từ Tallinn cùng với con trai Pavel (tên châu Âu là Paul). Từ thời thơ ấu, cậu thanh niên Paul được bao quanh bởi bầu không khí của ngành công nghiệp chế tạo đồng hồ, sau đó anh đã được người cha đáng kính truyền lại cho mình niềm đam mê ấy. Đến lượt Pavel Pavlovich Bure (cùng tên với cha Pavel, tức là cháu nội của Karl Bure), tiếp tục quản lý công việc kinh doanh của gia đình, vào năm 1874 đã mua một nhà máy sản xuất đồng hồ ở thành phố Le Locle của Thụy Sĩ. Ba mươi năm trước cuộc cách mạng, công ty đã mở văn phòng đại diện tại Moscow và Kiev, đồng thời trở thành Nhà cung cấp đồng hồ chính cho Triều đình của Sa hoàng lúc bấy giờ.

Một chiếc đồng hồ Pavel Bure được bán tại Moscow và cố đô Saint-Petersburg. Nguồn: Alltime.ru

Nhưng đồng hồ Pavel Bure (dưới cái tên được sản xuất sau đó) đã trở nên phổ biến không chỉ với giới quý tộc, mà mọi người dân đều biết và có thể sở hữu, bởi vì công ty có chính sách quảng cáo rất đa dạng. Đồng hồ Bure được sản xuất cho những người thuộc nhiều tầng lớp khác nhau, chứ không chỉ đơn thuần dành cho những người giàu có. Từ vỏ làm bằng kim loại đến những vật liệu quý như bạc, vàng, đồng thời các cửa hàng Pavel Bure hầu hết nằm ở mặt tiền của những con phố lớn, điều này giúp cho thương hiệu này dễ dàng lọt vào mắt mọi người. Đồng hồ bỏ túi, đồng hồ treo tường, đồng hồ bấm giờ, báo thức vv.., nhà máy Bure đã làm ra mọi chiếc đồng hồ với đủ loại và đủ chức năng khác nhau. Tất nhiên với sự phát triển của mình đồng hồ Bure đã nhận được sự công nhận quốc tế: năm 1900, đồng hồ Bure đã giành được huy chương vàng tại Triển lãm đồng hồ thế giới tại Paris. Năm đó cũng đánh dấu một cột mốc rất quan trọng trong lĩnh vực đào tạo thợ đồng hồ - Giáo sư Zavadsky thành lập Viện Khoa học Đồng hồ đầu tiên ở St. Petersburg. Trong các bài giảng và hội thảo, các bậc thầy trong tương lai đã có cơ hội trao đổi về những rắc rối khi thử nghiệm và sản xuất những mẫu đồng hồ khác nhau.

Những chiếc đồng hồ Pavel Bure vỏ thép. Nguồn: Alltime.ru

Đồng hồ Bure thường được tìm thấy trong các tác phẩm của Anton Pavlovich Chekhov. Dường như mọi thứ đều suôn sẻ, nhưng vẫn có những ngày giông bão đến với xưởng đồng hồ Bure. Ví dụ, vào năm 1903, một vụ bê bối thực sự nổ ra xung quanh thương hiệu này: ca sĩ opera nổi tiếng thế giới người Nga Fyodor Chaliapin đã từ chối chiếc đồng hồ vàng Pavel Bure, mà ông được tặng như một món quà để tham gia buổi hòa nhạc nhân dịp kỷ niệm 290 năm triều đại Romanov. Chính Chaliapin đã giải thích hành động của mình bằng cách bày tỏ sự không hài lòng với chế độ Sa hoàng thối nát bóp nghẹt dân chủ. Lý do tại sao ca sĩ không tham gia buổi hòa nhạc vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, trước khi sự cố này xảy ra, Chaliapin đã từng nhận được một chiếc đồng hồ Bure như một món quà – ngày nay bạn có thể thấy nó trong Bảo tàng Điện Kremlin, Moscow.

Đồng hồ đeo tay Pavel Bure với cọc số ở vị trí 12h được sơn đỏ.

Năm 1916, đồng hồ Pavel Bure với chức năng bấm giờ đã được cấp bằng sáng chế chính thức. Cuộc cách mạng tháng Mười năm 1917 đã ngăn chiếc đồng hồ này trở nên phổ biến và buộc đồng hồ Bure phải rời khỏi thị trường Nga. Công ty đã phải chịu khoản lỗ 7 triệu rúp vàng – một số tiền khổng lồ lúc bấy giờ, tất cả các tòa nhà nơi những cửa hàng đồng hồ Bure được đặt đều trở thành tài sản của người lạ (chắc độc giả cũng đoán được là ai). Bản thân công ty tiếp tục tồn tại, vì nhà máy chính của nó ở Thụy Sĩ. Văn phòng đại diện chính của hãng được đặt tại Le Locle – Thụy Sĩ. Trớ trêu thay, một số nhân vật nổi bật của cuộc cách mạng tháng Mười lại tìm đủ mọi các để sở hữu những chiếc đồng hồ Pavel Bure trong túi của họ. Một trong số đó là Chủ tịch Ủy ban Cách mạng Quân sự Petrograd (Saint-Petersburg) Nikolai Podvoisky, khi ông này sở hữu chiếc đồng hồ bỏ túi Bure bằng vàng 18k, mà sau này người ta gọi nó với cái tên "Đồng hồ của Cách mạng". Đối với chính nhà sản xuất đồng hồ Bure, họ đã vượt qua cuộc khủng hoảng khi bước ra khỏi thị trường Nga và chính thức đặt chân vào một thị trường mới với sự phát triển mạnh mẽ, năng động trong lĩnh vực chế tác đồng hồ. Logo được đổi thành Paul Buhre, và đã hoàn toàn trở thành một hãng đồng hồ Thụy Sĩ. Những chiếc đồng hồ Bure sản xuất trong thời gian này được bán thành công ở cả phương Tây lẫn phương Đông.

Kể từ nửa sau thế kỷ XX, đồng hồ Bure đã được biết đến trên tất cả các châu lục. Tuy nhiên, tôi sẽ không tiếp tục đi sâu và hang đồng hồ này nữa, mà ngay lập tức quay trờ lại nước Nga – lúc bấy giờ đã bước vào một kỷ nguyên mới, thời kỳ hậu cách mạng – thời kỳ Xã Hội Chủ Nghĩa.

Thời kỳ Xã Hội Chủ Nghĩa – Thời kì Xô Viết CCCP (USSR)

Sau khi Liên bang Xô viết thành lập được không lâu, đồng hồ và các bộ phần của chúng cuối cùng cũng dần cạn kiệt vào năm 1926, cùng với đó là nhu cầu của người dân đối với đồng hồ ngày càng tăng. Để đáp ứng điều đó chính phủ Liên Xô đã quyết định mua đồng hồ, linh kiện, phụ tùng sửa chữa từ nước ngoài, và việc thanh toán cho những mặt hàng này tại thời điểm đó được thực hiện bằng vàng.

Năm 1927, các quan chức Liên Xô đã quyết định hồi sinh ngành công nghiệp đồng hồ trong nước, họ đã xem xét nhập khẩu các thiết bị sản xuất từ Hoa Kỳ và thỏa thuận giữa hai bên đã nhanh chóng được ký kế. Các công cụ, máy móc của Mỹ được chuyển đến Nga vào tháng 4 năm 1930, và vào tháng 9 cùng năm, việc lắp đặt đã được hoàn thành, đó được coi là cột mốc thành lập Nhà máy Đồng hồ số 1 Moscow. Tòa nhà nhà máy đã được dựng lên chỉ trong một vài tháng ngay trên nền móng của nhà máy sản xuất vỏ thuốc lá trên đường Vorontsovskaya ở thủ đô.

Công nhân là việc trong nhà máy đồng hồ số 1. Nguồn Alltime.ru

Những chiếc đồng hồ đầu tiên ở Liên Xô đã được sản xuất trong chính những bức tường đó. Lúc đầu, chỉ có bốn mẫu: đồng hồ bỏ túi lên cót tay 15 chân kính dành cho các quan chức cộng sản, đồng hồ đeo tay nam (7 chân kính) cho sĩ quan quân đội, đồng hồ bỏ túi nam (7 chân kính) và đồng hồ nữ (15 chân kính) cho dân thường. Một dòng đồng hồ riêng biệt dự định bán ra bên ngoài lãnh thổ Liên Xô cũng được sản xuất. Trong khoảng thời gian 1935-1940, những chiếc đồng hồ của Nhà máy Đồng hồ số 1 đã được sản xuất trên những dây chuyền mới, một số trong số đó do chính Liên Xô tự sản xuất. Năm 1941, tất cả nhân viên của nhà máy, cùng với thiết bị, đã được sơ tán đến thành phố Zlatoust. Cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại bắt đầu …

Dậy đi, hỡi đất nước rộng lớn.

Lịch sử của ngành công nghiệp đồng hồ của nước Nga trong thời chiến gắn bó chặt chẽ với quân đội, đặc biệt ngành không quân. Các phi công cần một chiếc đồng hồ, và Nhà máy Đồng hồ số 1 Moskva đã ngay lập tức đáp ứng nhu cầu này. Năm 1942, Nhà Xưởng của nhà máy số 1 đã trở lại thủ đô mặc cho tình hình chiến tranh hết sức khốc liệt và nó bắt đầu cung cấp cho các binh sĩ tiền tuyến không chỉ đồng hồ, mà còn cả hộp đạn, đặc biệt nhà xưởng còn sản xuất cả bộ phận cho các hệ thống pháo tên lửa BM-13, được biết đến với biệt danh Katyusha. Vào năm 1945, nhà máy đã hoạt động trở lại như thời trước chiến tranh, bằng việc cho ra mắt chiếc đồng hồ Pobeda năm 1946. Một số quan chức thực sự thích cái tên này, mặc dù nhiều người trong số họ, theo các nhân chứng, đã sử dụng độc quyền đồng hồ Pavel Bure sản xuất tiền cách mạng tháng 10, mà vào thời điểm đó rất hiếm ở Liên Xô.

Hai chiếc đồng hồ Pobeda được sản xuất năm 1946.

Chiến tranh kết thúc, Liên Xô bước vào thập niên 50, nhà máy đồng hồ số 1 nhận được một đơn hàng đặc biệt: chiếc đồng hồ Nam Cực danh cho những nhà khoa học tham gia chuyến thám hiểm đầu tiên của Liên Xô đến Nam Cực. Cỗ máy sử dụng trên chiếc đồng hồ Nam Cực là caliber K-26 của Pobeda, tuy nhiên nó được bảo vệ bởi lớp vỏ vô cùng đặc biệt giúp cho đồng hồ chống lại bức xạ điện từ. Việc phóng vệ tinh Trái đất nhân tạo đầu tiên vào ngày 4 tháng 10 năm 1957 là sự kiên gây trấn động toàn thế giới. Tất nhiên để đánh dấu sự kiện này, phiên bản kỉ niệm đồng hồ Sputnik (vệ tinh) được ra đời và chúng chỉ được sản xuất trong vòng vỏn vẹn 1 năm (1957-1958), vì vậy chúng được các nhà sưu tầm săn lùng hết sức gắt gao.

Đồng hồ Nam cực và đồng hồ Sputnik

Những năm 60 là thời điểm bùng nổ chưa từng thấy, một số nhà sử học coi thời kỳ đó là thập kỷ tốt nhất trong lịch sử nước Nga, bất kể nó được gọi như thế nào – Nga, Đế quốc Nga, Liên Xô, hay Liên bang Nga. Luận điểm này rất rõ ràng, bởi những thành tựu nổi bật mà Liên Xô đạt được trong giai đoạn từ 1960 đến 1970. Những thành công tuyệt vời của Liên Xô trong thám hiểm không gian đã tạo nên giai điệu vang mãi đến ngày hôm nay, đó mãi là niềm tự hảo của người Nga nói riêng và toàn bộ LB Xô viết nói chung.

Thời kỳ chinh phục vũ trụ

Chiếc đồng hồ Sturmanskie được Gagarin sử dụng khi bay vào không gian.

Đồng hồ Liên Xô đã trở thành những chiếc đồng hồ đầu tiên được đưa vào trong không gian và sẽ mãi mãi là một phần của chiến thắng khó quên đó trong trang sử hào hùng của Xô Viết. Vào ngày 12 tháng 4 năm 1961, người Nga và công dân Liên Xô Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên trên trái đất bay vào trong không gian. Trong bay lịch sử đó, trên tay của nhà du hành vũ trụ là chiếc đồng hồ huyền thoại Shturmanskie, được sản xuất bởi Nhà máy đồng hồ số 1 Moskva, đã quen thuộc với chúng ta. Đây cũng là chiếc đồng hồ đầu tiên được sử dụng bên trong tàu vũ trụ. Và ở bên ngoài khoảng không gian trong vũ trụ rộng lớn của chúng ta, chiếc đồng hồ mang tên “Strela – Mũi tên” 3017 đã được đeo trên cổ tay của Alexei Leonov trong chuyển thám hiểm không gian đầu tiên của loài người. Nhà du hành vũ trụ Alexei Leonov – người hai lần nhận danh hiệu Anh hùng Liên Xô, là người đầu tiên trong lịch sử nhân loại đi vào không gian vô tận của vũ trụ trong vòng 24 phút vào ngày 18/3/1965.

Alexei leonov và chiếc Strela 3017 huyền thoại. Nguồn Alltime.ru

Những người thợ thủ công Liên Xô đã tạo ra những chiếc đồng hồ siêu mỏng. Một trong những thời khắc đáng nhớ của năm 1965 là việc đưa vào sản xuất caliber Poljot 2200 siêu mỏng với độ dày chỉ 1,85mm (tổng độ dày của chiếc đồng hồ là 4 mm) tại Nhà máy Đồng hồ số 1 Moscow.

Poljot 2200 - bộ máy mỏng nhất từng được chế tạo tại Liên Xô. Nguồn Alltime.ru

Những chiếc Đồng hồ sản xuất tại Nhà máy Đồng hồ số 1 Moskva rất được ưu chuộng ở 70 quốc gia trên thế giới, trong đó có cả Hoa Kỳ, Anh, Bỉ, Ý, Hy Lạp vv...

Hi vọng vào tương lai

Thập niên 70 và 80 đánh dấu sự đình trệ của chính quyền Brezhnev, tuy nhiên xuất khẩu đồng hồ của Liên Xô không suy giảm nhưng ở thị trường trong nước, tình hình không như vậy. Đồng hồ chất lượng cao không được tìm thấy thường xuyên, chúng được sản xuất chủ yếu cho quân đội. Đồng hồ "Ocean - Đại dương" chronograph là bằng chứng tốt nhất về điều đó. Cỗ máy 3133 lần đầu tiên được giới thiệu vào năm 1976, đem đến sự mới lạ được dành cho các sĩ quan của Hải quân Liên Xô. Chất lượng của chúng đạt mọi yêu cầu, nhưng đáng tiếc chúng lại không bán rộng rãi cho công chúng.

Đồng hồ Ocean vỏ thép không gỉ ra mắt năm 1976.

Tất nhiên, ngành công nghiệp đồng hồ thời Liên Xô, không thể so sánh với sản xuất đồng hồ của nước Nga thời tiền cách mạng (thời kỳ Sa hoàng). Liên Xô có thể cung cấp đồng hồ chất lượng cao, sau này trở thành huyền thoại, nhưng về mặt phức tạp trong sản xuất thì mãi mãi không thể so sánh với thời kỳ hoàng kim của Nữ hoàng Catherine Đại đế.

Rất lâu trước khi Liên Xô hình thành, các bậc thầy như Kulibin và Coks đã tạo ra các tác phẩm nghệ thuật thực sự, là đỉnh cao của cơ khí và sự sáng tạo. Tuy nhiên, những chiếc đồng hồ Kulibin tinh xảo trong thiết kế và phức tạp ở bộ máy chỉ có thể dành cho những người giàu, vì vậy chúng được sản xuất ra không nhiều. Hệ thống cộng sản khét tiếng vì sự đồng nhất trong mọi thứ, nhưng nó cũng giúp cho mọi công dân Liên Xô quyền sở hữu và sử dụng những chiếc đồng hồ mà trước đây đó thực sự là một điều xa sỉ. Một lần nữa, chỉ có Pavel Pavlovich Bure đã thành công trong việc kết hợp sản xuất hàng loạt những chiếc đồng hồ chất lượng cao dành cho mọi tầng lớp trong thời kỳ đế quốc Nga (nước Nga Sa hoàng). Và ở đây tôi không đặt cho mình nhiệm vụ đánh giá chủ nghĩa cộng sản, hay chế độ quân chủ, mà chỉ nêu rõ sự thật. Trên quan điểm cá nhân, tôi thấy rằng các thể thể chế chính trị khác nhau sẽ mang lại nhưng thành quả khác nhau, tất nhiên, có những điểm tốt và song hành là những điểm xấu, có chiến thắng và thất bại. Nhiệm vụ của chúng ta những cá thể trong chế độ là làm giảm nguy cơ thất bại và tăng khả năng chiến thắng.

Vào cuối những năm 80, một mặt, ngành sản xuất đồng hồ Liên Xô nhận được những dấu hiệu tích cực khi hàng năm Hồng Kông và Singapore đã đặt mua 3-4 triệu đồng hồ mỗi năm. Mặt khác, một cảm giác mệt mỏi kỳ lạ treo lơ lửng trong không khí. Tất nhiên, cuộc chiến ở Afghanistan đã góp phần. Nhưng sâu xa hơn người Nga cảm nhận được thời của một cuộc đảo chính mới chắc chắn đang đến gần. Và một trang mới trong lịch sử ngành công nghiệp đồng hồ ở Nga sẽ lại bắt đầu.

Về điều này – tôi xin được giới thiệu trong phần tiếp theo, cũng là phần cuối của seri bài viết giới thiệu lịch sử ngành đồng hồ Nga mời độc giả chú ý đón đọc. Bạn đọc có thể theo dõi ba phần còn lại tại những đường liên kết phía dưới:

Lịch sử phát triển ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ Nga. Phần 4: Hiện đại.

Lịch sử phát triển ngành công nghiệp đồng hồ ở Nga. Phần 1: Nguồn gốc ra đời.

Lịch sử phát triển ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ Nga. Phần 2:Tiến trình.